Nooduitgang voor zware beroepen is geen vetpot

Bron: fd.nl / Martine Wolzak / 29 december 2020

In het kort

Eind december 2015 gingen de laatste vutters met pensioen. De Vervroegde Uittredingsregeling (VUT) stelde werknemers nog tot 2006 in staat om soms al op hun 57ste te stoppen met werken, met behoud van hun nettosalaris tot de AOW. Werkloze jongeren konden de lege plekken mooi opvullen.

Daar kwam weinig van terecht. En op een krappere arbeidsmarkt sloeg het nergens meer op. Omdat de regeling door de vergrijzing ook onbetaalbaar dreigde te worden, verdween de VUT uit zicht.

Op de kop af vijf jaar later staat stukadoor Nico van Hulst te trappelen om zijn troffel aan de wilgen te hangen. Op 2 februari wordt hij 64. Een dag eerder gaat hij met pensioen. Na bijna 49 jaar zwaar lichamelijk werk, in de tuinbouw, de sloop en de laatste twintig jaar in de bouw, is zijn rug kapot. Ook de dagelijkse ritten tussen de Krimpenerwaard en zijn werkgever in Wateringen vallen hem steeds zwaarder.

‘Als ik ’s morgens opsta ben ik 84. Als ik niet zou stoppen, was het de ziektewet geworden. Ik geef mezelf twee cadeautjes. Ik stop met werken en ik stop met roken.’ Hij verstookt twee tot drie pakjes zware shag per week.

Zware shag

Hij doet het allebei voor zijn gezondheid — niet omdat hij het rookgerief straks niet meer kan betalen. Van Hulst behoort tot een nieuwe lichting oudere werknemers die op grond van het vorig jaar bereikte pensioenakkoord eerder kan stoppen. ‘Ik krijg iets van €21.000 bruto. Nu is dat nog €24.000, dus dat wordt een paar honderd euro minder. Maar met de AOW en het pensioentje van mijn vrouw erbij zullen we er geen boterham minder door eten.’

Vanaf 1 januari hoeven werkgevers geen ‘RVU-boete’ van 52% meer te betalen als ze werknemers met een zwaar beroep drie jaar voor de AOW met ‘bedrijfs-AOW’ sturen. In sommige cao’s is al afgesproken dat werknemers tot drie jaar eerder mogen stoppen, met een bijdrage van de werkgever van ruim €20.000 per jaar, eventueel aangevuld met de inzet van opgespaard verlof of naar voren gehaald pensioen. Veel andere cao’s beloven alleen nog maar nadere studie en overleg. Bedrijfstakken moeten zelf uitmaken wat onder zware beroepen valt.

De Afbouw, waar Van Hulst onder valt, was er als de kippen bij en maakte dit voorjaar zonder alle details te kennen al afspraken met de werkgevers, zegt Peter Roos, bestuurder bij FNV Bouwen en Wonen. De sector telt veel kleine werkgevers die gewend zijn aan collectieve regelingen. Afgaande op de geboortejaren zijn er potentieel 900 deelnemers (en 11.000 in de veel grotere bouw-cao). Roos durft niet te zeggen hoeveel mensen zich zullen melden.

Actieplannen

De uitkering van Van Hulst komt straks voor de helft uit een werkgeverspremie en voor de andere helft uit een cao-fonds, in de hoop dat een deel terugkomt via de subsidie die aan de regeling is gekoppeld. Het kabinet zet in totaal €1 mrd klaar voor actieplannen van werkgevers en vakbonden die ervoor zorgen dat werknemers in ‘slijtende’ beroepen voortaan wel gezond de eindstreep kunnen halen.

Voor de vakbonden is de zwareberoepenregeling een parel in de kroon van het pensioenakkoord, een van de belangrijkste redenen waarom politieagenten en havenwerkers vorig jaar hebben gestaakt. Werkgevers in grote sectoren met veel oudere, versleten werknemers en genoeg cao-potjes achter de hand, zoals de bouw en de havens, staan er eveneens welwillend tegenover.

In kleinere sectoren, waar minder is geregeld, wordt het een uitdaging om werkgevers te verleiden, zegt Marcel de Rooij van de AWVN, de cao-adviseur van de werkgevers. De subsidie voor eerder uittreden is maar 25% en die krijgen ze alleen als ze ook een uitgewerkt sectorplan voor duurzame inzetbaarheid kunnen laten zien.

Krapte

‘Er zijn ook werkgevers die vragen: “Wat moeten we hiermee”. Ze investeren al jaren in maatregelen om mensen juist wel tot hun pensioen te laten doorwerken’, zegt De Rooij. Het laten vertrekken van oudere werknemers staat daar haaks op. Onderliggend is de arbeidsmarkt nog altijd krap. Veel bedrijven kunnen de kennis en ervaring van oudere werknemers eigenlijk niet missen. Maar De Rooij ziet ook bedrijven die met de coronapandemie als impuls, bekijken of ze met behulp van de RVU-vrijstelling kunnen herstructureren of reorganiseren.

De AWVN ziet veel werkgevers momenteel afwachten tot het moment dat de wet definitief is (kader). De verschillen met de VUT zijn groot. Verhulst is straks geen 57 met nog acht jaar voor de boeg, maar 64 met nog bijna drie jaar te gaan. De uitkering is losgekoppeld van het loon en veel kariger. Dat maakt de stap vooral bij een hoger salarisniveau veel lastiger.

‘Sommige werknemers vallen terug op €1200 per maand. Ik zou goed nadenken over de financiële gevolgen’, aldus De Rooij. En de regeling staat alleen open voor werknemers in zware beroepen. Bovendien is het nadrukkelijk bedoeld als tijdelijke nooduitgang voor een generatie werknemers die de verhoogde AOW-leeftijd niet meer in goeden doen kan bereiken. De looptijd is maar vijf jaar.

Blijvende regeling

Toch smeult hier en daar de vrees dat de VUT in een andere gedaante tot leven is gewekt. FNV-voorzitter Han Busker wakkerde dat vuurtje aan door in deze krant te opperen om de fiscale boete op vroegpensioen af te schaffen voor alle werknemers. Op die manier wil hij de klap die corona uitdeelt op de arbeidsmarkt verzachten.

‘We blijven als vakbond eisen dat alle werknemers na 45 jaar werken met pensioen moeten kunnen. Dat moet over vijf jaar geregeld zijn. In die zin is dit inderdaad een tijdelijke regeling’, zegt ook Roos. ‘Natuurlijk moeten we ook preventieve maatregelen nemen en mensen tijdig omscholen. Dat gebeurt ook. Maar we zullen ons er niet bij neerleggen dat mensen die vroeg beginnen te werken, met een laag inkomen en een lage levensverwachting, tot hun 68ste moeten doorwerken. Ook een stukadoor die nu 50 is, haalt straks echt de 68 niet.’

Uitstel wetsvoorstel vroegpensioen

Het is niet gelukt om het wetsvoorstel voor vroegpensioen op tijd door de Eerste Kamer te krijgen, bleek vlak voor het kerstreces. En dat kan gevolgen hebben, waarschuwt belasting- en pensioenadviseur Bas Dieleman van Loyens & Loeff. Ook al gaat de wet — na instemming van de Eerste Kamer — alsnog met terugwerkende kracht per 1 januari in. ‘Zolang het wetsvoorstel niet is aangenomen, moeten werkgevers de RVU-heffing wel betalen’, zegt Dieleman. Dat kan aardig in de papieren lopen. Dieleman kent voorbeelden van werknemers die per 1 januari uit dienst gaan en dan de hele vroegpensioenvergoeding in een keer krijgen. Dat is circa €65.000, waarover de werkgever dan ruim €32.000 boete moet betalen. Dat geld kan de werkgever later wel weer terugkrijgen van de Belastingdienst, maar pas nadat de Eerste Kamer de wet heeft aangenomen. Vooralsnog lijkt het er wel op dat de wet het gaat halen. De behandeling staat nu gepland op 12 januari.