Alarm over groeiende kloof winnaars en verliezers op arbeidsmarkt

02 sep Alarm over groeiende kloof winnaars en verliezers op arbeidsmarkt

Bron: fd.nl / Elfanie toe Laer, Rik Winkel / 20 juni 2019

De scheefgroei op de arbeidsmarkt tussen groepen werkenden dreigt het verdienvermogen van de Nederlandse economie te ondermijnen. Daarom moeten er al op korte termijn afspraken komen om de kloof te dichten tussen goed opgeleide, goed verdienende en goed beschermde werkenden en slecht opgeleide mensen in laagproductieve banen met geringe sociale bescherming.
Dat stelt de commissie-Borstlap, die zich het afgelopen jaar heeft gebogen over nieuwe regels voor een toekomstbestendige arbeidsmarkt. De conclusie: recente ingrepen zoals hogere premies voor flexibel werk volstaan niet. Arbeidsrecht, sociale zekerheid en belastingstelsel moeten opnieuw worden ingericht.

Geschrokken

Opmerkelijk genoeg komt de commissie nu tussentijds met een ‘discussienota’. Het is een oproep aan de politiek om deze nieuwe ‘sociale kwestie’ meteen aan te pakken, vooruitlopend op de aanbevelingen die later dit jaar komen. Dat is een verwijzing naar de situatie aan het eind van de negentiende eeuw, toen arbeiders onder erbarmelijke omstandigheden moesten werken tegen een hongerloon.
Voorzitter van de commissie is oud-topambtenaar en gewezen staatsraad Hans Borstlap. Hij zegt danig geschrokken te zijn van een vergelijking die de Oeso, de denktank van rijke landen, op zijn verzoek heeft gemaakt met andere landen. Daaruit blijkt dat bijna één op de vijf werkenden in Nederland nu werkt op een tijdelijk arbeidscontract. Vijftien jaar terug was dat één op acht en het Oeso-gemiddelde is één op tien. Zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) zijn verantwoordelijk voor 90% van de groei van het aantal zelfstandigen. Ze maken nu 12% uit van alle werkenden. ‘Twee miljoen flexibele werknemers en 1,2 miljoen zzp’ers is echt excessief. Dat zie je nergens’, aldus Borstlap tegen het FD.

Kostenvoordeel

Volgens de Oeso — en Borstlap neemt die conclusie over — is dit op den duur funest voor de Nederlandse economie, omdat flexwerkers en zzp’ers aantoonbaar minder productief zijn en minder in hun ontwikkeling investeren dan personeel in vaste dienst. Om de trend te keren, moeten zaken als ontslagbescherming, premies voor de sociale zekerheid en belastingafdracht zodanig worden aangepast dat het kostenvoordeel van flexibele werknemers althans minder groot wordt.
‘Het hoeft niet helemaal gelijk te zijn, maar de huidige verschillen zijn te groot’, vindt Borstlap. Voor zzp’ers geldt geen minimumloon en opdrachtgevers betalen geen sociale premies. Door niet te sparen voor pensioen of arbeidsongeschiktheid kunnen ook zzp’ers geld in hun zak houden. Daar komen de zelfstandigenaftrek en de mkb-vrijstelling nog bovenop.

Pensioenakkoord

De Oeso waarschuwt dat de kloof tussen groepen werkenden bij ongewijzigd beleid zal blijven groeien dat het gevaar bestaat dat er straks geen weg terug meer is. Dat verklaart de haast van de deskundigengroep. ‘De Commissie meent dat het toewerken naar een meer gelijk speelveld voor alle werkenden urgentie heeft. Voor andere denkrichtingen zal een meer geleidelijke strategie moeten worden ontwikkeld’, aldus de nota.
Minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken, die de nota donderdag in ontvangst nam, erkent dat er sprake is van een grote sociale kwestie. Maar in een eerste reactie zegt hij dat die niet in één keer is op te lossen en dat er in de polder nog heftige discussies zullen worden gevoerd. Hij ziet de oproep van Borstlap niet als een aansporing om nu al op het eindrapport vooruit te lopen. Bovendien is het kabinet al bezig schijnzelfstandigheid tegen te gaan.
De commissie stelt voor om alle werkenden ‘die niet op eigen kracht adequate arbeidsvoorwaarden kunnen bedingen’ vergelijkbare bescherming te bieden tegen ontslag of onderbetaling. Dat zou dan het wettelijke onderscheid worden met echte zelfstandigen. Verzekering tegen arbeidsongeschiktheid, ziekte, ouderdom en ook permanente ontwikkeling zou weer voor alle werkenden collectief moeten worden geregeld. Daarmee zit de commissie dus op een ander spoor dan de aparte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers die nu is opgenomen in het pensioenakkoord.