Sorry, ik ben ziek vandaag

Bron: fd.nl / Jolan Douwes / 28 juni 2019

De een meldt zich ziek als een kind griep heeft, de ander blijft snotterend doorwerken terwijl de bacillen in het rond vliegen. Wel of niet ziek melden, hoe denken we daarover? Plus: waarom leidinggevenden alert moeten zijn op verborgen boodschappen achter ziekmeldingen.

‘Ik meld me pas ziek als het echt niet anders kan’, zegt Dieneke Roskam (48) uit Bussum. De laatste keer dat ze met koorts een week thuis bleef, is een jaar geleden. Al keek ze tussen het slapen door op haar laptop of er dringende mails binnenkwamen. Als directiesecretaresse bij een farmaceutisch bedrijf blijft ze zich verantwoordelijk voelen.

‘Ook als je ziek bent, wordt van je verwacht dat je thuis online bent. Je kunt de stekker er niet uit trekken, want het werk gaat door. Ik voel me schuldig als ik werk aan anderen moet overdragen, want ik weet hoe druk ze het hebben. Bovendien maak ik me zorgen of het wel goed komt. Ik vind dat ik mijn werk zelf het best doe.’

Zoals Dieneke Roskam zijn er meer loyale, consciëntieuze werknemers. Ze slepen zich liever naar het werk dan dat ze zich ziek melden. ‘Laatst kwam ik bijna de trap niet op’, zegt een docent* van een hogeschool die haar studenten niet in de steek wil laten. ‘Ik denk wel eens: waarom blijven jullie niet thuis?’ zegt een hoogzwangere accountmanager* over haar snotterende en proestende collega’s.

Hoe groot het plichtsbesef of gevoel van onmisbaarheid ook is, in Nederland stijgt het aantal ziekmeldingen. Volgens ArboNed, de arbodienst voor het mkb, bedroeg in 2018 het gemiddelde verzuimpercentage 4,2, twee jaar daarvoor was dat nog 3,5. Vooral grote bedrijven, de zorg en het onderwijs hebben hoge verzuimcijfers. De belangrijkste reden om thuis te blijven is griep of een zware verkoudheid. Die duurt vaak één tot drie dagen. Bij psychische problemen of burn-out kan iemand zes weken of langer afwezig zijn. Een zieke werknemer kost volgens ArboNed tussen de €250 en €400 per dag.

Het grijze verzuim

‘Ziekmelden is een beladen onderwerp’, zegt Ploni Nieboer, zelfstandig arbeidsdeskundige en verzuimbegeleider in Groningen. ‘We bespreken niet gauw wanneer we wel of niet thuisblijven. Meld je je ziek als je nog duf bent van een festival? Of liever naar een voetbalwedstrijd gaat? Blijf je thuis vanwege een conflict met een collega? Wij noemen het schemergebied het grijze verzuim.’

De strengere privacyregels die sinds mei 2018 gelden, hebben het leidinggevenden of werkgevers niet gemakkelijker gemaakt. Ze mogen niet meer vragen wat er scheelt als iemand zich ziek meldt. Ook naar de beperkingen en mogelijkheden van de werknemer mogen ze niet informeren. Des te meer reden om het in teamvergaderingen vaker over verzuim en de verschillende vormen van verlof te hebben, zegt Nieboer.

‘Het kan verkeerd overkomen als leidinggevenden in een nijpende situatie gaan vertellen dat werknemers zich onterecht ziek melden. Dat is niet het goede moment. Ze kunnen beter in een vergadering een aantal voorbeelden geven en de collega’s vragen mee te denken over oplossingen. Diensten ruilen is een mogelijkheid, maar ook vakantie- of zorgverlof.’

Omdat zulke gesprekken vaak niet plaatsvinden, geeft Ploni Nieboer trainingen in de zorg en de dienstverlening. ‘Collega’s horen dan van elkaar hoe groot de gevolgen zijn als ze ’s ochtends afbellen omdat hun kind griep heeft. In grote instellingen beseffen ze vaak minder dat het team dan twee keer zo hard moet rennen als in kleine bedrijven.’

Bij veel organisaties is de regel: wie zich drie keer ziek meldt, moet op gesprek komen. Ploni Nieboer: ‘Laatst kreeg ik het verzoek of ik met een medewerker wilde praten die zich twee keer had ziekgemeld wegens migraine. Haar leidinggevende schoof dat gesprek op mij af. Maar het is beter als hij zelf met haar praat. Dan kan hij het ook hebben over de inrichting van haar werk, de balans tussen spanning en ontspanning of de samenwerking met haar collega’s.’

Altijd goed om alert te zijn op de verborgen boodschappen achter ziekmeldingen, zegt de verzuimdeskundige. Iemand kan zich niet genoeg gewaardeerd voelen op het werk. Of er zijn problemen thuis. ‘Als leidinggevende kun je informeren wat een zieke werknemer van je nodig heeft. Je mag ook vragen of iemand thuis kan werken en wanneer hij of zij weer terug denkt te komen.’ Volgens de beleidsnota De zieke werknemer van de Autoriteit Persoonsgegevens is dat dan weer wel toegestaan.

Wat te doen tegen ziekteverzuim?

Vijf tips voor leidinggevenden om verzuim aan te pakken:

Hecht team

Rob Dijkstra (51), eigenaar van een optiekzaak in Leeuwarden, heeft sinds 2018 nog geen ziekmelding gekregen. Dat is een kwestie van geluk. Maar hij merkt ook dat gesprekken met zijn vier medewerkers hebben geholpen. ‘Ik wilde een hecht team dat onderling iets regelt bij calamiteiten. Dat is gelukt – ik krijg nu een appbericht als de een niet kan komen en de ander komt invallen.’

Dat klinkt ideaal, maar de optometrist zag ertegen op zijn medewerkers aan te spreken op hun verantwoordelijkheidsgevoel. ‘Dat was onterecht. De emoties liepen op doordat ik grenzen stelde, maar ik had er genoeg van dat mensen zich op het laatste moment ziek meldden en dachten: Rob lost het wel op. Nu plannen ze ook geen vrije dag meer als iemand anders al vrij is. Dat is een te grote belasting voor de achterblijvers.’

Een van zijn personeelsleden raakte twee jaar geleden, door persoonlijke oorzaken, overspannen. Buiten de bedrijfsarts om heeft Rob Dijkstra een re-integratieplan met deze opticien gemaakt: de eerste maand niet werken, daarna rustig aan beginnen. ‘We maakten de afspraak dat mijn collega meteen weg kon als het werk te veel werd.’

Dijkstra omzeilt de arbodienst, omdat hij het bij twee vrienden met burn-out heeft zien misgaan. Op aandringen van de bedrijfsarts was een van hen te snel begonnen. Op zijn bureau vond hij een stapel achterstallig werk. ‘Zijn baas liet hem op volle kracht werken. Die vriend is nooit meer de oude geworden.’

De ondernemer heeft geen verzuimverzekering afgesloten, omdat hij geen zin heeft in administratieve rompslomp. Hij neemt daarmee een groot financieel risico­, ‘maar ik houd liever zelf de regie’. Durven zijn medewerkers zich nog wel ziek te melden? ‘Laatst heb ik een opticien met astma-aanvallen naar huis gestuurd­. Maar ik hoop dat iedereen zich vrij genoeg voelt om thuis te blijven als daar reden toe is. Toen ik iets verkeerds had gegeten, heb ik de winkel ook aan mijn team overgelaten.

Noot:
* Om privacyredenen zijn deze bronnen onherkenbaar weergegeven. Hun namen zijn bij de redactie bekend.
Bron: Lezersforum van het Amerikaanse zakenblad Forbes, 2017.