Onderzoek: opname deel pensioengeld ineens moet kunnen

18 okt Onderzoek: opname deel pensioengeld ineens moet kunnen

Bron: fd.nl / Martine Wolzak / 17 september 2018

Nederlanders zijn gebaat bij meer keuzevrijheid bij hun pensioen. Zoals de mogelijkheid om een deel daarvan in een keer op te nemen, bijvoorbeeld om een hypotheek af te lossen.

Dat staat in een Netspar-studie die maandag verschijnt, uitgevoerd door onderzoekers van Tilburg Universiteit en het Centraal Planbureau (CPB). De voordelen van keuzevrijheid wegen volgens hen op tegen de risico’s en leveren daardoor extra welvaart op voor Nederlanders.

‘Meer keuzevrijheid is wenselijk’, zegt onderzoeker Ed Westerhout van het CPB. De angst dat mensen massaal hun pensioengeld over de balk gaan gooien is volgens hem niet terecht. Ervaringen in andere landen leren volgens hem dat de meeste mensen die geld uit hun pensioenvermogen halen, een ‘lump sum’, dat gebruiken om schulden af te lossen of een huis te kopen of verbouwen.

Nergens zo weinig keuze

Bijna nergens in de wereld krijgen pensioendeelnemers zo weinig keuze in hoe zij hun pensioenvermogen willen aanwenden als in Nederland. De meeste werknemers sparen verplicht voor hun pensioen en dat hele bedrag wordt gebruikt om een levenslange pensioenuitkering mee te betalen. ‘De meeste landen bieden meer keuzevrijheid’, zegt onderzoeker Marcel Lever van het CPB. Het meest extreme voorbeeld is het Verenigd Koninkrijk, daar mogen mensen hun hele pensioenvermogen ineens opnemen. Daar pleiten de onderzoekers niet voor.

Onder pensioendeelnemers is veel behoefte aan meer keuzevrijheid, denken de onderzoekers. Bij enquêtes onder deelnemers van pensioenfonds ABP gaf meer dan de helft aan de mogelijkheid van de opname van een ‘lump sum’ wel te zien zitten. Meer keuzevrijheid is ook een wens van het kabinet en een vaak gehoorde reden om het huidige collectieve pensioenstelsel op de schop te nemen. Er is echter nog geen afspraak over gemaakt in het regeerakkoord in afwachting van de voorstellen van de Sociaal Economische Raad (SER) over een nieuw pensioenstelsel. Die onderhandelingen slepen zich al meer dan een jaar voort.

Wachten niet nodig

Maar wachten op de invoering daarvan is volgens de onderzoekers niet nodig, ook in het huidige collectieve stelsel kunnen meer keuzemogelijkheden geboden worden. Zoals de opname van een lump sum bij pensionering, of verruiming van de al bestaande hoog-laag constructie, waarbij het pensioen direct na ingang hoger is dan in de jaren daarna. Die constructie kunnen werknemers dan ook gebruiken om met pensioen te gaan voor de AOW-leeftijd. Andere keuzemogelijkheden, zoals zelf kiezen hoeveel je spaart voor pensioen en waar, of geld opnemen uit je pensioen terwijl je nog werkt, passen niet binnen het huidige pensioenstelsel.

Er moeten wel grenzen blijven aan de keuzevrijheid. Uitkeringen met een beperkte duur, waarbij mensen bijvoorbeeld 15 jaar een aanvullend pensioen krijgen en daarna niets — vinden de onderzoekers geen goed idee. ‘Ook vanwege het solidariteitsprincipe’, zegt Westerhout. ‘De kans is groot dat die mensen in de laatste jaren van hun leven dan alsnog een beroep gaan doen op de samenleving; denk aan huur- en zorgtoeslagen.’

Adviserende rol pensioenfonds

Eerder onderzoek naar de Nederlandse situatie concludeerde juist dat keuzevrijheid minder welvaart oplevert omdat mensen te weinig pensioen over zouden houden. ‘Dat ging ervan uit dat mensen geen enkele rem hebben en al hun geld uitgeven. Wij denken dat in de praktijk alleen een kleine groep zich zo gedraagt’, zegt Lever.

Om de risico’s van keuzevrijheid verder te beperken zien de onderzoekers een adviserende rol voor pensioenfondsen weggelegd. In de huidige wetgeving is dat niet mogelijk. Pensioenfondsen komen daarmee op het terrein van commerciële aanbieders van financiële producten. Daar mogen zij nu niet mee concurreren omdat zij profiteren van de verplichte deelname van werknemers aan een pensioenfonds.